Η ελληνική μυθολογία με τον πλούτο των μύθων, της φαντασίας και των συμβολισμών που περιέχει, έχει εμπνεύσει την τέχνη διαχρονικά σε όλες της τις εκφάνσεις. Και οπωσδήποτε έχει υπάρξει πηγή έμπνευσης για τους αρχαίους έλληνες αστρονόμους, καθώς οι αστερισμοί που αποτύπωσαν στον ουρανό απεικονίζουν μορφές μυθικές. Μέχρι σήμερα, ονόματα και σχήματα αστερισμών του βορείου ημισφαιρίου, που διεθνώς χρησιμοποιούμε και που η Διεθνής Αστρονομική Ένωση επισήμως έχει ορίσει, πηγάζουν από την ελληνική μυθολογία.
Έτσι, αποτυπώνεται στον ουρανό η αστείρευτη φαντασία των προγόνων μας, μέσα από μύθους ευφάνταστους και γοητευτικούς. Μύθους που περιγράφουν κατορθώματα θνητών και θεών, άθλους και πράξεις ηρωικές, ιστορίες αγάπης και έρωτα μυθικών ζευγαριών: Οι έρωτες του Δία με θνητές καλλονές, όπως η Καλλιστώ, η Ευρώπη, η Λήδα, ή η Αλκμήνη. Οι περιπέτειες του πανέμορφου Ωρίωνα. Η αγάπης της Σελήνης για τον Ενδυμίωνα και του Περσέα για την Ανδρομέδα. Η πίστη του Ορφέα προς την Ευρυδίκη. Ακόμη και ο αστερισμός των Ιχθύων συνδέεται με θεότητες του έρωτα καθώς συμβολίζει την θεά Αφροδίτη και τον γιό της Έρωτα, οι οποίοι διωκόμενοι κατά την γιγαντομαχία από τον Τυφώνα, φτάνουν μέχρι τον Ευφράτη, όπου μεταμορφώνονται σε ιχθύες, ώστε να ξεφύγουν από την καταδίωξη του γίγαντα.
Σελήνη και Ενδυμίων: Ο Ενδυμίωνας, γιος του Δία, υπήρξε ο ομορφότερος νέος μεταξύ των θνητών και η Σελήνη τον ερωτεύεται. Ανησυχώντας όμως, πως σαν θνητός θα γεράσει και θα πεθάνει, παρακαλεί τον Δία όσο κοιμάται να μένει αγέραστος και αθάνατος. Του εξασφαλίζει έτσι την αθανασία και τον επισκέπτεται κάθε βράδυ στο σπήλαιό του, αποκτώντας μαζί του πενήντα κόρες. Ο μύθος της Σελήνης με τον Ενδυμίωνα, συμβολίζει τον αιώνιο έρωτα και την αθάνατη ομορφιά.
Δίας και Καλλιστώ: Η πανέμορφη Καλλιστώ, υπήρξε κόρη του Λυκάονα, βασιλιά της Αρκαδίας. Την ερωτεύεται ο θεός Δίας, αποκτώντας μαζί της έναν γιο, τον Αρκάδα. Θυμωμένη η Ήρα την μεταμορφώνει σε αρκούδα, την οποία μετά από χρόνια συναντά ο γιος στο δάσος. Προσπαθεί εκείνη να τον αγκαλιάσει και τρομαγμένος ο Αρκάδας ετοιμάζεται να την σκοτώσει. Για να την σώσει ο Δίας την καταστερίζει - την ανεβάζει στον ουρανό ως τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου, καθώς επίσης και τον γιό της, που την ακολουθεί ως Μικρή Άρκτος.
Κύκνος και Λήδα: Ο Δίας ερωτεύεται κάποτε την όμορφη Λήδα, γυναίκα του βασιλιά της Σπάρτης, Τυνδάρεω. Για να την κατακτήσει συμβουλεύεται την θεά Αφροδίτη. Εκείνη μεταμορφώνει τον Δία σε Κύκνο, ενώ η ίδια με την μορφή ενός άγριου αετού αρχίζει να τον κυνηγά. Βλέποντάς τους η Λήδα, ανοίγει την αγκαλιά της και σώζει τον όμορφο Κύκνο. Από την επαφή της με τον Δία γεννήθηκαν οι Διόσκουροι: Κάστορας και Πολυδεύκης. Για να τιμήσει ο Δίας τον Κύκνο, με την μορφή του οποίου κατόρθωσε να πέσει στην αγκαλιά της Λήδας, τον κάνει αστερισμό. Οι δε Κάστορας και Πολυδεύκης αποτελούν τους λαμπερότερους αστέρες στον αστερισμό των Διδύμων.
Περσέας και Ανδρομέδα: Ο ήρωας Περσέας επιστρέφει από την χώρα των Γοργόνων, ιππεύοντας τον φτερωτό, αθάνατο Πήγασο και με λάφυρο το κεφάλι της Μέδουσας. Στο δρόμο του συναντά την Ανδρομέδα, κόρη του Κηφέα και της Κασσιόπης, η οποία βρίσκεται τιμωρημένη εξ αιτίας των γονιών της, οι οποίοι καυχήθηκαν ότι η κόρη τους υπήρξε ομορφότερη και από τις Νηρηίδες. Ο Περσέας απολιθώνει τον Δράκοντα που κρατούσε την Ανδρομέδα δεμένη δίπλα στη θάλασσα, και ερωτευμένο το ζευγάρι επιστρέφει στην Σέριφο. Ο Γαλαξίας μας, σύμφωνα με τον μύθο, είναι ο δρόμος του Περσέα για να σώσει την όμορφη Ανδρομέδα. Στον ουρανό μοιάζει σαν μια νεφώδης ζώνη που την παρατηρούμε τις σκοτεινές νύχτες ακόμη και με γυμνό οφθαλμό.
Ο Ωρίων αποτελεί αδιαμφισβήτητα τον γοητευτικότερο και λαμπερότερο αστερισμό του χειμερινού ουρανού, καθώς συμβολίζει τον σπουδαιότερο κυνηγό της Ελληνικής Μυθολογίας. Όπως αναφέρει και ο ποιητής Άρατος (3ος αι. π.Χ) για τον Ωρίωνα: «μην ελπίσει κανείς να δει ρίχνοντας τη ματιά του στον ουρανό άλλα άστρα πιο λαμπερά από εκείνον». Ο Ωρίων συνδέεται στην μυθολογία με την Μερόπη, κόρη του βασιλιά της Χίου, Οινοπίωνα. Ο κυνηγός ερωτεύεται και απαγάγει την κόρη. Ο πατέρας της οργανώνει γιορτή, τον μεθά και τον τυφλώνει. Στην συνέχεια τον πετά στην θάλασσα, όπου τελικά βρίσκει το φως του στη Λήμνο, από την Ηώ κατά την ανατολή, ακολουθώντας την συμβουλή του Ηφαίστου.
Ο Ωρίωνας εμφανίζεται επίσης να κυνηγά τις νύμφες Πλειάδες στον ουρανό, ερωτευμένος με την Πλειόνη, χωρίς να καταφέρνει να τις πιάσει. Ο δε πόθος του για την θεά του κυνηγιού Αρτέμιδα, τον οδηγεί σε αναμέτρηση με τον φοβερό Σκορπιό ώσπου αλληλοεξοντώνονται. Ο Δίας τους τοποθετεί και τους δυο στον ουρανό, ως αστερισμούς, με τον περιορισμό να μην συναντηθούν ποτέ ξανά. Γι αυτό όταν δύει ο Σκορπιός, ανατέλλει ο Ωρίωνας ακολουθούμενος από τον Σείριο, τον λαμπερότερο αστέρα στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός.
Δρ. Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού, αστροφυσικός, Κέντρο Επισκεπτών Θησείου, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών